Al Jazeera Balkans najpoželjniji je poslodavac u Bosni i Hercegovini u 2015. godini prema istraživanju o kompanijama koje je proveo Kolektiv d.o.o., ali ono što ovo istraživanje ne obuhvata je javni sektor. S obzirom na 22.000 zaposlenih u državnim institucijama opravdano se postavlja pitanje kakva je percepcija Države kao najpoželjnijeg poslodavca?
Mnogi sanjaju da se u nekoj od državnih institucija ili javnih preduzeća zaposle. Biti na budžetu je ravno dobitku na lutriji. Zadivljujuća je želja i radnika preduzeća koja su propala nakon privatizacije da ih preuzme država. Država dokazani loš menadžer, to se može vidjeti kroz niz projekata kojima gazduje, poput vodovoda, gradskog prevoza, itd. Ipak logika u ovom zahtjevu je u činjenici da ma koliko loš menadžer bila ne može propasti, iako plate mogu izostati, čim se obezbjede sredstva biće isplaćene. Jedino u slučaju javnog sektora stabilnost dolazi iz samog postojanja organizacije u kojoj je radnik angažovan. U privatnom sektoru stabilnost je odraz uspješnog poslovanja u kojem su prihodi veći od rashoda. Država može i treba da radi po istim principima, ali zbog nemogućnosti da procjeni šta je prioritetno, zbog neadekvatnog postavljanja ciljeva, uloga države je socijalna i to isključivo za one koji rade za nju.
Nesrazmjeran odnos uposlenih u državnoj administraciji i javnim preduzećima u odnosu na uposlene u realnom sektoru doveo je do toga da je država postala najpoželjniji poslodavac, što je san svakog ko traži posao, ali i onog koji je uposlen u tzv. realnom sektoru da se zaposli u neku državnu instituciju i javno preduzeće. Jednom kada se zaposlite u državnu službu, zauvijek ste riješili problem svoga radnog mjesta. Da ne govorimo o enormnoj razlici u primanjima uposlenika, za isti ili sličan posao, onih koji rade u državnim službama i onih koji se zaposleni u kompanijama iz realnog sektora.
U institucijama na nivou BiH zaposleno skoro 22.000 službenika i iako u posljednje vrijeme i mnoge međunarodne finansijske institucije upozoravaju na neophodnost smanjenja administracije. Prema podacima iz konkursa, institucijama BiH bili su potrebni interni revizor, novinar, stručni savjetnici za potrage, ukradena vozila, interne propise, statusna pitanja, knjigovodstvene poslove… Podatak da je u FBiH manje od 270.000 zaposlenih u realnom sektoru, koji stvara novu vrijednost, i da na svojim plećima nosi preko 390.000 nezaposlenih, više od 392.000 penzionera, 175.000 zaposlenih koji se finansiraju iz budžeta raznih nivoa vlasti, preko 350.000 učenika i studenata te skoro 500.000 korisnika raznih socijalnih primanja, govori o neodrživosti postojećeg stanja i neophodnosti donošenja hitnih mjera kojima će se povećati broj privrednih subjekata orijentiranih ka proizvodnji i izvozu.
Poslanik SNSD-a u Parlamentu BiH Lazar Prodanović kaže da ne treba da iznenađuje veliki broj prijava koje stižu na konkurse u državne institucije, jer se radi o privilegovanim pozicijama u ukupnoj situaciji i krizi u BiH, prenosi ekapija. “Mnogi koji konkurišu na takva mjesta osjećaju sigurnost koja sada nije prisutna u privatnom sektoru, pa čak ni u javnoj upravi u lokalnim zajednicama. Time dobijaju solidnu platu i ne posebno veliki stepen odgovornosti, tako da je to idealna kombinacija – sa manje rada više sigurnosti”, zaključio je Prodanović.
Zajednička komisija Parlamenta BiH za ekonomske reforme i razvoj dala je negativno mišljenje na dio izvještaja o radu Savjeta ministara BiH za 2014. godinu koji se odnosi na rad više institucija jer većina njih nije ispunila planirane aktivnosti u prošloj godini. Riječ je o 11 institucija koja su u nadležnosti ove komisije, a njeni članovi su konstatovali da mnoge institucije nisu ostvarile više od polovine planiranih ciljeva. Istaknuto je da je među ovim, ali i ostalim institucijama pod krovom Savjeta ministara bilo onih koje su uradile veoma malo ili nisu ništa, a istovremeno su potrošile milione maraka.
Komisija nije podržala izvještaje o radu Instituta za intelektualno vlasništvo, Instituta za standardizaciju, Instituta za akreditovanje i Instituta ombudsmana za zaštitu potrošača BiH. Podršku nisu dobili ni izvještaji Agencije za statistiku, Agencije za nadzor nad tržištem, Agencije za osiguranje, Agencije za rad i zapošljavanje, Agencije za promociju stranih investicija, Direkcije za ekonomsko planiranje i Konkurencijskog savjeta BiH.
Na zabrinjavajući disbalans u broju ostvarenih ciljeva u odnosu na planirani upozorila je član Komisije iz HDZ-a BiH Zdenka Tambas naglašavajući da vjerovatno postoje opravdanja za to, ali da ih ona u izvještajima ne može naći.
– Ima institucija koje imaju realizaciju zadataka od nula odsto. Takav je Arhiv BiH koji od dva zadatka nije realizovao nijedan. Agencija za ispravnost hrane je od 12 planiranih zadataka realizovala samo jedan što je osam odsto. Sve agencije su tu negdje deset, dvadeset do 30 odsto realizovanih zadataka – konstatovala je Džambas.
Zbog svega toga, poslodavci smatraju da bez pojedinačne i kolektivne odgovornosti uposlenika i rukovodioca u institucijama i organima vlasti neće biti moguće provesti bilo kakve reforme i mjere u cilju promjena ukupnih društveno-ekonomskih prilika u BiH. Za to je neophodno izvršiti izmjene Zakona o namještenicima u organima državne službe te jasno i precizno definirati odgovornost državnih službenika i rukovodioca za provođenje, odnosno neprovođenje zakona, te odrediti adekvatne sankcije.
Država se doživljava kao određeni stepen javnih radova. Ipak veliki potencijal u javnim institucijama u smislu ljudskih i finansijskih resursa se mora iskorištavati na najefikasniji mogući način. Potrebne su nam jake i sposobne javne institucije, zbog toga YEP već godinama radi na uspostavljanju sistema upravljanja učincima u javnim službama za zapošljavanje. Projekat zapošljavanja mladih (YEP) uz podršku Vlade Švajcarske je razvio “Reformski paket” koji sadržava razvoj oglednog biroa, razvoj procedura o radu, razvoj sistema za upravljanje učinicima, te je ponuđeno svim zainteresovanim službama da se pridruže ovoj reformi. Iako je u narednom periodu planirano da podrška bude pružena za tri javne službe za zapošljavanje, trenutno se zbog velikog interesa razmatra mogućnost da se podrška pruži za četiri javne službe.
Pregled sprovođenja programa rada
Agencija za lijekove i medicinska sredstva – nije realizovan jedini programski zadatak (0%)
Institut za standardizaciju – nije realizovan jedini programski zadatak (0%)
Institut za standardizaciju – nije realizovan jedini programski zadatak (0%)
Komisija za državnu imovinu – nije realizovan jedini programski zadatak (0%)
Komisija za koncesije – nije realizovan jedini programski zadatak (0%)
Arhiv – od 2 programska zadatka nije realizovan nijedan (0%)
Agencija za ispravnost hrane – od 12 programskih zadataka realizovan 1 (8%)
Agencija za osiguranje – od 5 programskih zadataka realizovan 1 (20%)
Agencija za državnu službu – od 4 programska zadatka realizovan 1 (25%)
Državna regulatorna agencija za radijacionu i nuklearnu bezbjednost – od 6 programskih zadataka realizovana 2 (33%)
Institut za mjeriteljstvo – od 6 programskih zadataka realizovana 3 (50%)
Agencija za nadzor nad tržištem – realizovana dva programska zadatka (100%)
Direkcija za ekonomsko planiranje – realizovano svih 25 programskih zadataka (100%)
