Prijedlog zakona o radu, koji bi Narodna skupština Republike Srpske trebalo da razmatra u ponedjeljak, 28. decembra, sadrži povoljnija zakonska rješenja po radnike od onih koja je usvojila Federacija BiH prije pola godine, ali i rješenja koja su u isto vrijeme nepovoljnija za realni sektor u odnosu na drugi entitet. Donosimo nekoliko najvažnijih izmjena iz ugla reformi koje Projekat provodi.
Ono što je posebno značajno za oba zakona, iz ugla reformi koje provodi Projekat zapošljavanja mladih (YEP), je da se plata za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji se od osnovne plate i dijela plate za radni učinak. Plata se, prema novom zakonu, u Srpskoj sastoji od dijela plate za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu, uvećanja plate i drugih primanja po osnovu radnog odnosa. Pod platom se podrazumijeva bruto plata koja sadrži poreze i doprinose. Plata se uvećava 0,3 odsto za svaku godinu radnog staža.
Slika: Isječak iz aplikacije za praćenje učinaka Zavoda za zapošljavanje Republike Srpske
Prema zakonima u Republici Srpskoj i Srbiji, jedan ili više ugovora na određeno vrijeme poslodavac i radnik mogu zaključiti za period koji sa prekidima ili bez prekida ne može biti duži od ukupno 24 mjeseca, osim u izuzetnim slučajevima, koji su navedeni u zakonu. U FBiH, ali i gotovo svim zemljama zapadne Evrope, ugovor o radu na određeno vrijeme ne može se zaključiti za period duži od tri godine, ali prekid između dva ugovora mora biti najmanje 60 dana, dok je u Republici Srpskoj to 30 dana. Ovo rješenje iz Republike Srpske ima i pozitivne i negativne aspekte za radnike.
Prema novom zakonu o radu, prekovremeni rad u Hrvatskoj ne smije biti duži od 50 časova sedmično, u Republici Srpskoj ne više od 10 časova sedmično ni duže od četiri časa dnevno, a u Srbiji i FBiH ne duže od osam časova sedmično.
Kolektivni ugovori potpisuju se u Srpskoj, Srbiji, FBiH na tri godine, u Hrvatskoj najduže pet godina, a kao vrste kolektivnih ugovora navode se opšti, posebni i kod poslodavca.
Pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora u Republici Srpskoj radnici ostvaruju u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom, u FBiH i Srbiji zaposleni imaju pravo na tu naknadu u skladu sa ugovorom o radu. To je jedno od prava koje se u Republici Srpskoj neuobičajeno definisalo Zakonom, umjesto kolektivnim ugovorima ili ugovorima o radu. U Hrvatskoj se regres utvrđuje i isplaćuje srazmjerno ugovorenom radnom vremenu, osim ako kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu ili ugovorom o radu nije uređeno drugačije.
Za razliku od FBiH, vrijeme pauze u toku rada se u Republici Srpskoj, Srbiji i Hrvatskoj uračunava u radno vrijeme, a za sve je zajedničko da zaposleni koji rade najmanje šest časova dnevno imaju pauzu od 30 minuta.
U Republici Srpskoj porodiljsko odsustvo, prema novom zakonu o radu, iznosi godinu dana neprekidno, a za blizance, treće i naredno dijete 18 mjeseci, a u FBiH jednu godinu neprekidno. U Hrvatskoj postoje dva prava: rodiljni dopust od šest mjeseci i roditeljski dopust koji traje od osam do 30 mjeseci u zavisnosti o kojem je novorođenčetu po redu riječ.
Plata se, prema novom zakonu, u Srpskoj sastoji od dijela plate za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu, uvećanja plate i drugih primanja po osnovu radnog odnosa. Pod platom se podrazumijeva bruto plata koja sadrži poreze i doprinose. Plata za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji se od osnovne plate i dijela plate za radni učinak. Plata se uvećava 0,3 odsto za svaku godinu radnog staža.
U Srbiji se plata sastoji od zarade za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu, zarade po osnovu doprinosa zaposlenog poslovnom uspjehu poslodavca, odnosno na osnovu radnog učinka i drugih primanja. Plata se uvećava 0,4 odsto za svaku godinu radnog staža. U Hrvatskoj se pod platom podrazumijeva osnovna ili minimalna plata i sva dodatna davanja, a u FBiH plata za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji se od osnovne plate, dijela plate za radni učinak i uvećanja plate.
Inače, Projekat zapošljavanja mladih (YEP) je razvio Sistem za mjerenje i praćenje učinaka jtokom implementacije novih praksi i procedura, koji učinke u svim biroima Republici Srpskoj. Koncept je razvijen uz angažman švajcarskih stručnjaka predstavnika Švajcarskog sekretarijata za ekonomske poslove (SECO) koji je i u Švajcarskoj zadužen za praćenje učinaka kantonalnih službi za zapošljavanje. Za sve ove analitičke aktivnosti paralelno su razvijani kapaciteti javnih službi za zapošljavanje, te se očekuje da će se na izradi izvještaja o učlincima nastaviti i u toku 2016.godine, posebno imajući u vidu da će učinci postati sastavni dio ličnih primanja zaposlenih u Zavodu za zapošljavanje Republike Srpske.
Projekat zapošljavanja mladih (YEP) uz podršku Vlade Švajcarske je razvio “Reformski paket” koji sadržava razvoj oglednog biroa, razvoj procedura o radu, razvoj sistema za upravljanje učinicima, te je ponuđeno svim zainteresovanim službama da se pridruže ovoj reformi. Iako je planirano da podrška bude pružena za tri službe, zbog velikog interesa odlučeno je da podrška bude pružena Zavodu za zapošljavanje Brčko Distrikta, Zeničko-dobojskog kantona, Tuzlanskog kantona, Bosansko-podrinjskog kantona, Hercegovačko-neretvanskog kantona, a da se razmotre modaliteti buduće saradnje sa Kantonom 10 i Srednjo-bosanskim kantonom. Saradnja će biti nastavljena sa Zavodom za zapošljavanje Republike Srpske i SLužbom Kantona Sarajevo. Reformskim naporima projekta veliki doprinos daju i reforme radnog zakonodavstva koje su u oba entiteta preoznala radni učinak, kao determinantu koja određuje visinu plate.
